Atasözlerinin Özellikleri...

[fatih71]

Türkçe'de Atasözü


Türkçede atasözleri biçim ve anlam özelliklerine göre şu şekilde sınıflandırılır:



Biçim Özellikleri


Atasözleri, biçim yönünden diğer yazı türlerine göre farklı özellikler gösterir. Öykü, roman, şiir, deneme gibi yazı türleri pek çok cümlenin bir araya gelmesi ve anlam yönünden bütünleşmesiyle oluşur. Buna karşın atasözleri genellikle bir, en fazla iki cümleden oluşur. Bütün duygu ve düşünceler bu tek cümleye sığdırılır. Bu cümleler kişiden kişiye değişmez. Halkın ortak malıdır ve halk tarafından aynı biçimde söylenir. Atasözlerinde biçim özellikleri şu başlıklar altında toplanabilir:



Atasözlerinde Kalıplaşma


Atasözleri bir toplumun ortak kullandığı kalıplaşmış sözlerdir. Bu nedenle herhangi bir kimse, atasözlerindeki sözcükleri ya da sözcüklerin sırasını değiştiremez. Örneğin "Dikensiz gül olmaz." atasözü "Gül dikensiz olmaz" şeklinde söylenemez. "Komşunun tavuğu komşuya kaz görünür" atasözündeki "kaz" kelimesi yerine "ördek" veya "horoz" denmez. Bunun nedeni, atasözlerinin bir kişinin değil, bütün toplumun ortak malı olması ve o toplumun düşünce ve dil zevkini yansıtmasıdır.

Ancak, bazı atasözleri tarihsel süreç içinde değişikliğe uğramıştır.
Örnek: "Ayağını yorganına göre köskıl." → "Ayağını yorganına göre uzat." Bu atasözündeki "köskıl" kelimesinin yerine günümüzde "uzat" kelimesi kullanılmaktadır. Tarih boyunca dilde ve kültürde oluşan değişmeler atasözlerine de yansımıştır.

Kalıplaşmanın bir istisnası da bir atasözünün farklı bölgelerde değişik şekillerde söylenmesidir.

Örnek: Mum dibine ışık vermez. → "Çıra dibi karanlık olur"
Örnek: Er ekmeği er kursağında kalmaz. → Er lokması er kursağında kalmaz.

Örneklerdeki gibi bazı atasözlerinde, hem sözcüklerin sırası hem de sözcükler değişebilmektedir. Ancak, bu değişiklik kişiden kişiye değil bölgeden bölgeyedir. Bu durum, atasözlerinin tarihsel süreç içinde ve farklı bölgelerde değişikliğe uğrayabildiğini gösterir.



Cümle Türlerine Göre Atasözleri


Türkçede bulunan bütün cümle türlerine atasözlerinde de rastlanır. Atasözleri kısa ve özlü sözler olduğu için genelde bir-iki cümleden oluşur. Daha uzun cümlelerden oluşan Türk atasözlerinin sayısı azdır. Atasözlerinde kullanılan cümle türleri şu şekilde sıralanabilir:

Yalın Cümle

Atasözlerinin çoğu yalın cümle biçimindedir. İçinde sadece bir yargı bulunan atasözleri genellikle yalın cümleler biçiminde anlatılır.

Örnek: Ağaç kökünden yıkılır. / Aç köpek fırın duvarını deler. / Vakit nakittir.

Birleşik Cümle

İçinde iki yargı bulunan atasözleri genelde birleşik cümle biçiminde kurulur.

Örnek: Dağ ne kadar yüce olsa, yol üstünden aşar. / Erkek aslan aslan da, dişi aslan aslan değil mi? / Elin ağzı torba değil ki büzesin.

Devrik Cümle

Atasözlerinde şiirsel bir anlatıma özen gösterildiğinden pek çok atasözü devrik cümlelerle kurulmuştur.

Örnek: Gülme komşuna, gelir başına. / Besle kargayı, oysun gözünü. / Sık gidersen dostuna, yatar arka üstüne.

Ad Cümleleriyle Kurulan Atasözleri

* Ad cümleleriyle kurulan atasözlerimde yüklem ad ya da ad soylu sözcüklerden oluşur.

Örnek: Almak kolay, ödemek güçtür. / Akıl için yol birdir. / İki el bir baş içindir.

* Ad cümleleriyle kurulan atasözlerinde var, yok sözcükleri ek eylem alarak yüklem olur.

Örnek: Kalpten kalbe yol vardır. / Ölümen öte köye köy yoktur.

* Ad cümleleriyle kurulan atasözlerinin çoğunda ek eylem -dır söylenmez. Bu durumda genellikle herhangi bir anlam kaybı söz konusu olmaz.

Örnek: Can cümleden aziz. / Hizmetçi kırarsa şuç, hanım kırarsa kaza.

Eylem Cümleleriyle Kurulan Atasözleri

* Eylem cümleleriyle kurulan atasözlerinde yüklem eylem olur. Eylem cümlesiyle kurulan atasözlerinin sayısı ad cümlesiyle kurulanlara nazaran daha çoktur.

Örnek: Can boğazdan gelir. / Zorla güzellik olmaz. / İki at bir kazığa bağlanmaz.

* Bazı atasözlerinde eylem söylenmez. Anlam kendiliğinden ortaya çıkar.

Örnek: Ata arpa, yiğide pilav. / Bakarsan bağ, bakmazsan dağ.

Ek Eylemle Kurulan Atasözleri

Bazı atasözleri ek eylemle kurulurlar.

Örnek: Akıl için yol birdir. / Yiğidin malı

[fatih71]

» Zahmetsiz rahmet olmaz.
» Zaman sana uymazsa sen zamana uy.
» Zan, hatıranın yalanıdır.
» Zannetmediğin yerden tilki çıkar.
» Zalim kadıdan insaflı subaşı yeğdir.
» Zarar faydanın kardeşidir.
» Zararın neresinden dönersen (dönülürse) kârdır.
» Zâtı memduh olanın sıfata ihtiyacı yoktur.
» Zelzeleyi gören yangına razı olur.
» Zemheride sür de çalı ile sür.
» Zemheride yoğurt isteyen, cebinde bir inek taşır.
» Zemheriden sonra ekilen darıdan, kocasından sonra kalkan karıdan hayır gelmez.
» Zengin adam, elindeki kendine yeten adamdır.
» Zengin arabasını dağdan aşırır, züğürt düz ovada yolunu şaşırır.
» Zengin dağlar aşar, olmayan yolda şaşar.
» Zengin kesesini, züğürt dizini döver.
» Zengin helvasını baldan pişirir, züğürt derman için pekmez bulamaz.
» Zengine bir kıvılcım, güzele bir sivilce yetermiş.
» Zengine dokun geç, züğürtten sakın geç.
» Zenginin basması ipekli görünür.
» Zenginin gönlü olasıya, fakirin canı çıkar.
» Yabancı koyun kenarda yatar.
» Yağ yiyen köpek tüyünden belli olur.
» Yağmurlu gün tavuk su içmez.
» Yalancı kim? İşittiğini söyleyen.
» Yalancının mumu yatsıya kadar yanar.
» Yalın varsa karnına, çulun varsa sırtına.
» Yanık yerin otu tez biter.
» Yanlış hesap Bağdat'tan döner.
» Yardımcının yardımcısı olur.
» Yarım hekim candan, yarım hoca dinden eder.
» Yaş kesen baş keser.
» Yazın başı pişenin, kışın aşı pişer.
» Yazın eli yaş olanın, kışın ağzı yaş olur.
» Yazın gölge hoş kışın çuval boş.
» Yemeye hazır dayanmaz.
» Yenice elek duvarda gerek.
» Yenilen pehlivan, güreşe doymaz.
» Yiğidi öldür; hakkını yeme.
» Yol sormakla bulunur.
» Yol üstüne bostan ekme el için, kocalıkta (ihtiyarlıkta) avrat alma el için.
» Yol yürümeyle, borç ödemeyle biter.
» Yola giden yorulmaz.
» Yolu yordamıyla, ormanı baltayla (geçersin-bitirirsin).
» Yolundan giden yorulmaz.
» Yöğrük at yemini artırır.
» Yuvarlanan taş, yosun tutmaz.
» Yük altında ancak eşek (HAMAL)kalır.» Vakit nakittir.
» Vakitsiz açılan (açan) gül çabuk solar.
» Vakitsiz öten horozun başını keserler.
» Var evi, kerem evi; yok evi, verem evi.
» Var ne bilsin yokun halinden.
» Varda topu gibi yatsıda patlar.
» Vardan, yoktan anlamaz.
» Varsa eşin rahattır başın, yoksa eşin zordur işin.
» Varsa hünerin, her yerde vardır yerin.
» Varsa pulun, herkes kulun; yoksa pulun dardır yolun.
» Venedik'ten tiryâk (panzehir) gelinceye kadar, Mısırda adamı yılan helâk eder.
» Veren el, alandan üstündür.
» Veresiye şarap içen iki kere sarhoş olur.
» Verirsen doyur‚ vurursan duyur.
» Vurursan acıt, yedirirsen doyur.
» Vücut kocar, gönül kocamaz.

[fatih71]

ÇOK SÜPER OLMUS ....

[wEfsane]

fatih kardesim bu güzel paylaşımın için yürekten teşekkür harikasın..

[fatih71]

TS..71



» Tabancanın dolusu bir kişiyi, boşu kırk kişiyi korkutur.
» Tandır başında bağ dikmek kolaydır.
» Tartılırsan denginle tartıl.
» Tasa doyurur, acı acıktırır.
» Taş yerinde ağırdır.
» Taşıma su ile değirmen dönmez.
» Tatlı söz (dil) yılanı deliğinden çıkarır.
» Tavşan (Fare) dağa küsmüş dağın haberi olmamış.
» Tekkeyi bekleyen, çorbayı içer.
» Tembele iş buyur sana akıl öğretsin.
» Tereciye tere satılmaz.
» Tırnağın varsa başını kaşı.
» Tırnağın varsa kaşın, yoksa düşün.
» Tilkinin dönüp dolaşıp geleceği yer kürkçü dükkânıdır.
» Tok açın halinden anlamaz.
» Tok ağırlaması güçtür.
» Topalla gezen aksama öğrenir.» Şahin ile deve avlanmaz.
» Şahin küçük et yer, deve büyük ot yer.
» Şapkası dar gelen, başım büyük sanır.
» Şaraptan bozma sirke keskin olur.
» Şaşkın ördek kıçın kıçın dalarmış.
» Şaşkın ördek, tersten dalar.
» Şaşkın ördek başını bırakır, kıçından dalar.
» Şer işi uzat hayra dönsün, hayır işi uzatma şerre dönmesin.
» Şeriatın kestiği parmak acımaz.
» Şeytanla ortak buğday eken samanını alır.
» Şeytanla saman eken, sapını alır.
» Şimşek çakmadan gök gürlemez.
» Sabır acıdır, meyvesi tatlıdır.
» Sabreden derviş muradına ermiş.
» Saç sefadan, tırnak cefadan uzar.
» Sakalda keramet olsa, keçi şeyhlik ederdi.
» Sakınan göze çöp batar.
» Sakla samanı gelir zamanı.
» Saman elinse samanlıkta mı elin?
» Sanat altın bileziktir.
» Sayılı koyunu kurt kapmaz.
» Sen işlersen mal işler, insan böyle genişler.
» Sen kendini övme el seni övsün.
» Sen seversen oğlunu, o da sever oğlunu.
» Sev beni, seveyim seni.
» Soğuk su, sıcak aş diş düşmanı, genç avrat koca herifin baş düşmanı.
» Sopayı yiyen eşek, atı geçer.
» Soydur çeker, huydur geçer.
» Sormaz ki bilsin, sorsa bilirdi; bilmez ki sorsun, bilse sorardı.
» Söyle arkadaşını söyleyeyim sana seni.
» Söyleme dostuna, o da söyler dostuna.
» Söylemeyen ağız, söyleyen ağzı yorar.
» Söz büyüğün sus küçüğün.
» Söz gümüş sükût altın.
» Söz var insanı yola getirir, söz var insanı yoldan çıkartır.
» Söz var iş bitirir, söz var baş yitirir.
» Su akar yatağını bulur.
» Su akarken küpünü doldurur.
» Su akmayınca durulmaz.
» Su bulanmayınca durulmaz.
» Su testisi su yolunda kırılır.
» Suç gelin olsa güvey bulunmaz.
» Sütten ağzı yanan, yoğurdu üfleyerek yer.
» Rağbet güzel ile zenginedir.
» Rahat ararsan mezarda.
» Ramazanda yalan söyleyenin yüzü, bayramda kara olur.
» Rençper kırk yılda, tüccar kırk günde.
» Rüşvet kapıdan girince insaf bacadan çıkar.
» Rüzgâr eken fırtına biçer.
» Rüzgâr esmeyince yaprak oynamaz.
» Rüzgâra tüküren kendi yüzüne tükürür.
» Rüzgârlı havanın kuytusu, yağmurlu havanın uykusu.


» Oduncunun gözü omcada (bağ kütüğü) dilencinin gözü çömcede (tahta kepçe).
» Oğlan dayıya, kız halaya çeker.
» Oğlanınki oğul bağı, kızınki bahçe gülü.
» Okumayı sevmeyene dokuz hoca az.
» Olacakla öleceğe çare yoktur.
» Olmaz olmaz deme, olmaz olmaz.
» Onbeşindeki kız ya erdedir, ya yerde.
» Ortak atın beli kırık olur.
» Osmanlı’nın ekmeği dizindedir.
» Osurmadan bu memlekette sıçtı derler.
» Otu çek köküne bak.
» Oynayamayan gelin yerim dar dermiş.
» Oğlan yer oyuna gider, çoban yer koyuna gider.




» Ödünç güle güle gelir, ağlaya ağlaya gider.
» Öfke gelir gider, kelle gider gelmez.
» Öfkeyle kalkan zararla oturur.
» Öğüt, bir hazine kadar değerli olduğu halde genellikle bedava verilir.
» Ölecek tavşan çomağa karşı gelir.
» Ölmüş eşek kurttan korkmaz.
» Ölümü gören, hastalığa razı olur.
» Ölürse yer beğensin‚ kalırsa el beğensin.
» Ölüsü olan bir gün, delisi olan her gün ağlar.
» Öz ağlamayınca göz ağlamaz (yaşarmaz).



»

[fatih71]

İp inceldiği yerden kopar.
» İp kırıldığı yerden ulanır(eklenir).
» İstediğini söyleyen, istemediğini işitir.
» İstemek bir ayıp, vermemek iki ayıp.
» İsteyenin bir yüzü kara, vermeyenin iki yüzü.
» İşin yoksa şahit ol, paran çoksa kefil ol.
» İşini kış tut, yaz tutarsa bahtına.
» İşleyen demir ışıldar.
» İt ite buyurur, it de kuyruğuna.
» İt iti ısırmaz.
» İt kağnının gölgesine yatmış, ne koyu gölgem var demiş.
» İt utansa don giyer.
» İt ürür kervan yürür.
» İti an çomağı hazırla.
» İti, öldürene sürütürler.
» İtin ısırmayanı, atın osurmayanı olmaz.
» İven (acele eden) kız ere varmaz, varsa da baht bulmaz.
» İyi insan lafının üzerine gelirmiş.
» İyiliğe karşı iyilik her kişinin işi, kötülüğe karşı iyilik er kişinin işi.


| Yukarı Git! |



» Kaçan balık büyük olur.
» Kaçan kızın bohçası küçük (hafif) olur.
» Kadı anlatana göre fetva verir.
» Kadının biri alâ, ikisi belâdır.
» Kâfirden hacı, elden bacı olmaz.
» Kakma el kapısını el ucuyla, yiterler kapını var (olanca) gücüyle.
» Kalem kılıçtan üstündür.
» Kanaat gibi devlet olmaz.
» Karamanın koyunu, sonra çıkar oyunu.
» Karga bülbülü taklit edeyim derken, ötmeyi unutmuş.
» Karınca kanatlanınca serçe oldum sanır.
» Karnının doymayacağı yere, açlığını bildirme.
» Kasap et derdinde koyun can derdinde.
» Kasap sevdiği postu yere vurur.
» Kaşıkla verip, sapıyla gözünü çıkartma.
» Katranı kaynatsan olur mu şeker, cinsi batasıca mutlaka cinsine çeker.
» Kavakta nar olmaz, kötülerde ar olmaz.
» Kaz gelecek yerden tavuk esirgenmez.
» Kazma kuyuyu, kazarlar kuyunu.
» Keçinin canı teke isteyince, çobanın değneğine (sopasına) sürtünür.
» Kedi gidince fare bey olur.
» Kedinin kanatları olsaydı, serçenin soyu tükenirdi.
» Kediye kanat takarsan gökte serçe bırakmaz.
» Kel yanında kabak anılmaz.
» Kenarına bak bezini al, anasına bak kızını al.
» Kendi düşen ağlamaz.
» Keskin sirke küpüne zarar verir.
» Kılıç kınını kesmez.
» Kırk hırsız bir çıplağı soyamaz.
» Kırk yıl ecel yağsa, eceli gelen ölür.
» Kız beşikte çeyiz sandıkta.
» Kızım sana diyorum, gelinim sen anla.
» Kızın kimi severse güveyin odur, oğlun kimi severse gelinin odur.
» Kızını dövmeyen dizini döver.
» Kimi bağ bozar, kimi bostan bozar.
» Kimi yer, kimi bakar; kıyamet ondan kopar.
» Kişi refikinden azar.
» Kişiyi nasıl bilirsin, kendin gibi.
» Kol kırılır, yen içinde kalır.
» Komşu komşunun külüne muhtaçtır.
» Komşuda pişer, bizede düşer.
» Komşunun tavuğu komşuya kaz görünür.
» Kork korkmazdan‚ utan utanmazdan.
» Koyunun bulunmadığı yerde keçiye Abdurrahman çelebi derler.
» Köpekle dalaşmaktansa, çalıyı dolanmak hayırlıdır.
» Köpeklerin duası kabul olsa gökten kemik yağar.
» Köpeksiz köy bulmuş, değneksiz dolaşıyor.
» Köpeksiz köyde değnekle gezilmez.
» Köprüyü gecene kadar, ayıya dayı de.
» Kör alıcının kör satıcısı vardır.
» Körler sağırlar birbirini ağırlar.
» Kötü komşu insanı mal sahibi yapar.
» Kötü tarlanın verdiğini, yiğit kardeş vermez.
» Kurt kocayınca köpeğin maskarası olur.
» Kurt kuzu kaptığı yeri dokuz defa yoklar.
» Kuru laf karın doyurmaz.
» Kurunun yanında yaş da yanar.
» Kusursuz dost arayan dostsuz kalır.

[fatih71]

Gafile kelam, nafile kelam.
» Garip kuşun yuvasını Allah yapar.
» Gavurun tembeli keşiş, Müslümanın tembeli derviş.
» Geçtiğin köprüleri yakma.
» Gel demek kolay, git demek güçtür.
» Gelen gideni aratır.
» Gelin ata binmişde, görkü kimin kapıya inmiş.
» Gelin bindi deveye gör kısmeti nereye.
» Gem almayan atın ölümü yakındır.
» Gençlikte taş taşı, kocalıkta ye aşı.
» Geniş günün de dar gezen, dar günün de geniş gezer.
» Gerçek dost kötü günde belli olur.
» Gergin ip, çabuk kopar.
» Gezen ayağa taş değer.
» Gitti ağalar paşalar, kellere kaldı köşeler.
» Gittiğin yer kör ise, gözünü yum da bak.
» Gizliden gebe kalan, aşikâre doğurur.
» Göğe direk, denize kapak olmaz.
» Görünen dağın uzağı olmaz.
» Görünen köy kılavuz istemez.
» Göz görmeyince gönül katlanır.
» Göz görür, gönül çeker.
» Göz odur ki dağın arkasını göre,akıl odur ki başa geleceği bile.
» Gözün ile görmediğini söyleme.
» Gülme komşuna gelir başına.
» Gülü seven, dikenine katlanır.
» Gündüz yenilen hurmalar, gece mideni tırmalar.
» Güneş balçıkla sıvanmaz.
» Güneş giren eve hekim girmez.
» Güneş girmeyen eve doktor girer.
» Güttüğü iki keçi, ıslığı dağı taşı tuttu.
» Güzel gözünden, yiğit sözünden belli olur.






» Hacı Mekke’de, derviş tekkede.
» Hacı olmayacak hacıyı deve üstünde yılan sokar.
» Hak deyince akan sular durur.
» Hak doğrunun yardımcısıdır.
» Halaya giren kolunu sallar.
» Hamala semeri yük olmaz.
» Harman yel ile, düğün el ile olur.
» Hasta sağ kalırsa hekime karşı gelir.
» Hasta yatan değil, eceli gelen ölür.
» Havada ahreni ile uçmayan kuşun sesi havadan değil, tavadan gelir.
» Haydan gelen huya gider.
» Hazıra hanak, pişmişe konak.
» Helal kazanç ile pilav yenmez.
» Hem kız, hem baldırı düz hem de ucuz olur mu?
» Her akla geleni işleme her ağacı taslama.
» Her işin başı sağlık.
» Her işte bir hayır vardır.
» Her koyun kendi bacağından asılır.
» Her kuşun eti yenmez.
» Her şakanın altında bir gerçek yatar.
» Her şey incelikten insan kabalıktan kırılır.
» Her şeyin yenisi, dostun eskisi.
» Her taş baş yarmaz.
» Her yiğidin bir yoğurt yiyişi vardır.
» Her zamanı bir sayma.
» Herkes aklını pazara çıkarmış, yine kendi aklını beğenmiş.
» Herkes kaşık yapar ama sapını yapamaz.
» Herkesin aklı bir olsaydı, koyunlara çoban bulunmazdı.
» Hırsız sekiz, köşe dokuz.
» Hızlı giden atın boku seyrek düşer.
» Hile ile iş gören mihnet ile can verir.
» Hocanın dediğini tut, yoluna gitme.
» Horoz ölür, gözü çöplükte kalır.
» Horozu çok olan köyün sabahı geç olur.
» Huylu huyundan vazgeçmez.





» Ihlamurdan odun olmaz, beslemeden kadın olmaz.
» Irmak kenarına çeşme yapılmaz.
» Irmaktan geçerken at değiştirilmez.
» Isıran it, dişini göstermez.
» Isırgan ile taharet olmaz.
» Islanmışın yağmurdan pervası yoktur.
» Ismarlama hac, hac olmaz.
» Işığını akşamdan önce yakan sabaha çırasında yağ bulamaz.

[+minus |AK|]

dimi baba can

[yakamoz]

Harikasınn cann kardeş ..Yüreğinee saglıkk